چەسپاندنی شەفافیەت؛ ئاسۆى بەردەم چارەسەرى دۆخى هەرێم

وتار و پەیام

"بزوتنەوەی گۆڕان دروست بووە بۆ دژایەتی گەندەڵی و بێدادی كۆمەڵایەتی، دروست بوە بۆئەوەی روونی شەفافیەت هەبێت لە میزانیە و داهاتەكانی هەرێمی كوردستان، لە داهاتەكانی نەوت، لەپەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان و دەوڵەتانی دراوسێ‌، لەپەیوەندیەكانی هەرێمی كوردستان لەگەڵ بەغدا، بەمانایەكی تر ئێمە دروست بووین بۆئەوەی كۆمەڵگایەك بێتە پێشەوە لەسەر بنچینەی هاوڵاتی بوون".


ئەمە بەشێكە لە وتارێكی نەوشیروان مستەفا، لەساڵی (2014)دا، جەختكردنەوە لەسەرچەسپاندنی شەفافیەت لەو وتارەدا، ئاماژەیە بۆئەوەی كە ئەوپرنسیپە یەكێك بوە لەو پرسە گرنگانەی كە بزوتنەوەی گۆڕان لەپێناویدا دامەزراوە.

گۆڕان پەرلەمانی گۆڕی

لەگەڵ یەكەم بەشداری كردنی  لەپرۆسەی سیاسیی هەرێمی كوردستان لەساڵی (2009)، بزوتنەوەی گۆڕان پەرلەمانی  كردە  مەیدانی  بەرەنگاربونەوەی گەندەڵی و چەسپاندنی شەفافیەت.

لە مانگی شوباتی ساڵی (2010) بۆ یەكەمجار لەمێژووی تەمەنیدا، پەرلەمانی كوردستان بووە سەكۆی گفتوگۆى چڕوپڕ و جدی لەسەر پرۆژە یاسای بودجە، پەرلەمانتارەكانی گۆڕان پشكی شێریان لەو گفتوگۆ و مشتومڕانە بەركەوت، چونكە لەو كاتەدا وەك بەهێزترین لایەنی ئۆپۆزسیۆن هەوڵی چەسپاندنی شەفافیەت لە داهات و رێگری كردنی لەبەهەدەردان دەدا.

ئەو داكۆكی كردنە لەسەر بودجە و قوتی خەڵك و دواتریش شەڕی بەردەوامی فراكسیۆنی گۆڕان بۆ روبەڕوبونەوەی گەندەڵی و داكۆكیكردن لە خەڵك و  شەفافیەت لەداهات و خەرجی، جگە لە پراكتیك كردنی ئەوبەڵێنانەی كە بزوتنەوەی گۆڕان پێش هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی ساڵی (2009) بەخەڵكی دابوو، وێنایەكی تری بە پەرلەمانی كوردستان بەخشی و لەدامەزراوەیەكی ناچالاك و شوێنی بەیاسایی كردنی نایاساییەكانەوە كردی بەمەیدانی خەباتی روبەروبونەوەی گەندەڵی و چەسپاندنی شەفافیەت، ئەزمونێكی نوێی خەباتی مەدەنی و سیاسی و پەرلەمانیشی بە خەڵكی كوردستان ئاشنا كرد، ئەو بزوتنەوە جەماوەریە تازە دامەزراوەشی، وەك رێبەری بەرەیەكی فراوانی  ئۆپۆزسیۆنیی لە هەرێمی كوردستان ناساند.

هەرچەندە دەسەڵاتداران ئەوكاتە نەچونە ژێرباری چەسپاندنی شەفافیەتی تەواو، بەڵام فشارەكانی بزوتنەوەی گۆڕان و هاوپەیمانەكانی، ناچاری كردن دۆسیەی نەوت و دارایی  هەرێم لەژورە تاریكەكانەوە بهێننە هۆڵی پەرلەمان.

پاكێجەكانی ئۆپۆزسیۆن، فریادرەسێك بۆچاكسازی

شەفاف كردنی خەرجی و داهاتەكانی هەرێم بەشێك بوو لەو پرۆژە چاكسازیە گشتگیرەی، كە بە پاكێجەكانی ئۆپۆزسیۆن ناسراوە و ساڵی (2011)و لە دوای كۆتایی هاتنی خۆپیشاندانەكان، لەلایەن بزوتنەوەی گۆڕان و یەكگرتوی ئیسلامی و كۆمەڵی ئیسلامیەوە پێشكەشی لایەنە دەسەڵاتدارەكانی ئەوكاتەی هەرێم كرا، لەپاكێجی چوارەمی ئەم پرۆژەیەدا، سێ‌ لایەنە ئۆپۆزسیۆنەكەی ئەوكاتەی هەرێم لەپاڵ داواكردنی بەگژداچوونەوەی گەندەڵی و دامەزراندنی دەستەی دەستپاكی و چالاك كردنی دیوانی چاودێری دارایی، داوایان كردوە خەرجی و داهاتەكانی هەرێم شەفاف بێت.


 دەرفەتێكی زێڕێن بۆ چەسپاندنی شەفافیەت

بزوتنەوەی گۆڕان، هەوڵەكانی بۆ چەسپاندنی شەفافیەت چڕتركردەوە كاتێك لە هەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی مانگی ئەیلولی (2013)دا بە بەدەستهێنانی (24) كورسی پەرلەمانیى؛ بووە دووەم هێزی سیاسی هەرێمی كوردستان.

هەرچەندە بەهۆی ناكۆكی نێوان لایەنە سیاسیەكانی هەرێمی كوردستان لەسەر پرسی سەرۆكایەتی هەرێم، دوای ساڵێك و شەش مانگ ئەم خولەی پەرلەمانی كوردستان پەكخرا، بەڵام لەو ماوەیەدا فراكسیۆنی گۆڕان هەوڵەكانی لە بواری چەسپاندنی شەفافیەتدا چڕتركردەوە.

لەو خولەی پەرلەماندا كە سەرۆكەكەی لە پشكی بزوتنەوەی گۆڕان بوو، لەڕووی شەفافیەتەوە جیاواز بوو لەخولەكانی پێشخۆی، بەكراوەیی هێشتنەوەی دانیشتنەكانی پەرلەمانی كوردستان بۆئەوەی هاوڵاتیان ئاگاداری تەواوی وردەكاریی دانیشتنەكان بن، سەرەتایەكی گرنگ بوو بۆ چەسپاندنی شەفافیەت لەبوارەكانی دیكەدا.

بەپێی وتەی عەبدولرەحمان عەلی، كە لەخولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستاندا بڕیاردەری فراكسیۆنی گۆڕان بووە، لەو خولەدا فراكسیۆنەكەیان  رۆڵی سەرەكی هەبوو لە دەرچواندنی یاساكانی سندوقی كوردستان بۆ داهاتی نەوت و گاز و یاسای بودجەی پارتە سیاسیەكان كە دوو یاسای گرنگ بوون بە ئاراستەی چەسپاندنی شەفافیەت.

نەوت.. لەسەرچاوەی داهاتەوە بۆ سەرچاوەی قەیران

مامەڵەكردن بەشێوەی تەندروست لەگەڵ دۆسیەی نەوت و بەكارهێنانی ئەو سامانە سروشتیە بۆ خزمەتكردنی خەڵكی كوردستان و شەفاف بونی ئەو دۆسیەیە بە لای  بزوتنەوەی گۆڕانەوە، گرنگی  ستراتیژی خۆی هەبووە.

رەوانشاد نەوشیروان مستەفا، لەسەر دۆسیەی نەوت و چۆنیەتی بەكارهێنانی بۆخزمەتی خەڵكی كوردستان پێیوابوو؛ كە دەبێت ناوەرۆكی گرێبەستەكانی نەوت روون و ئاشكرا بن و داهاتەكەشى بەكاربهێنرێت بۆ بەهێزكردنی ژێرخانی ئابوری هەرێم و بەرزكردنەوەی ئاستی گوزەرانی هاوڵاتیەكانی.

هەر پەیوەیست بە دۆسیەی نەوت و شەفافیەت لەو سێكتەرەدا، دكتۆر ئەمین بەكر پەرلەمانتاری فراكسیۆنی گۆڕان لە خولی سێیەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقدا دەڵێت، پێداگری ئێمە لەسەر شەفافبوونی دۆسیەی نەوتی هەرێم و ژمارەی فەرمانبەرانی هەرێم، لەو ماوەیەی  كە لە بەغداد بوین لە ئەولەویەتی كارەكانمان بوو، هەمیشەش لە كۆبونەوەی فراكسیۆنە كوردیەكاندا جەختمان لێ‌ دەكردەوە، چونكە ناشەفافی لەو دوو دۆسیەیەدا زیانی گەورەی بە ئابوری هەرێم گەیاند، ئەوەش لەبەرئەوەی حكومەتی عێراق كردبوی بەبیانوی نەناردنی بودجە و موچە، لایەنە عێراقیەكانیش كردبویان بە چەكێك بۆئەوەی شەڕی هەرێمی كوردستانی پێبكەن.

شەفافیەت وەك پێش مەرج

لەبەشداریكردنیشیدا لە كابینەكانی هەشت و نۆی حكومەتی هەرێمدا، بزوتنەوەی گۆڕان چەسپاندنی شەفافیەتی كردە پێش مەرجی بەشداری كردنی، ئەوەش لە خاڵی  سێیەمی بەشی دوەمی رێككەوتنەكەی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستاندا بە ڕوونی ئاماژەی پێدراوە:

"حكومەتی هەرێمی كوردستان پابەندە بە پەیڕەوكردنی پرەنسیپەكانی حكومڕانی چاك بە تایبەت شەفافیەت و پرسینەوە و هاوبەشی راستەقینە بە مەبەستی چەسپاندنی حكومەتی هاوڵاتی بوون بۆ هەموو كوردستانیان."

بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتیەكان، شەفافیەت یەكێكە لە بنەماكانی حوكمڕانی باش، هەوڵی بزوتنەوەی گۆڕانیش هەر لەسەرەتای دامەزراندنیەوە بۆ چەسپاندنی ئەم پرنسیپە هەڵگری زیاترلە مەبەست و ئامانجێک بووە، كە دیارترینیان بریتیە لە نەبونی حوكمڕانیەكی تەندروست لە هەرێمدا لەپێش دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕان، دوەمیشیان ئاماژەیە بۆ خەمخۆری ئەم بزوتنەوەیە بۆ ئەنجامدانی چاكسازی و هێنانەكایەی حكومڕانیەك كە لە ئاستی خواستی هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستاندا بێت.