بزوتنەوەى گۆڕان: هیچ سازشێک نیە لەسەر چاکسازى

لەسەرەتاى دروستبونیەوە، بزوتنەوەى گۆڕان بە دروشمى چاکسازى و گۆڕانکاریی لە سیستمى سیاسى و کارگێڕى هەرێمى کوردستاندا پێى نایە ناوخەباتى سیاسیەوە، لەگەڵ دروستبونى گۆڕان وەک هێزێکى سیاسى جەماوەریی هیواو ئومێدى گۆڕانکارى و شڵەقاندنى دۆخى چەقبەستویی سیاسى دروستبو، هەرچەندە ئەم خەباتە بە چەندین هەوراز و نشێودا تێپەڕیوە و چەندین کۆسپ و لەمپەر خرایە بەردەمى، بەڵام هەرگیز بۆ ساتێکیش ئەم بزوتنەوەیە لە خەبات و پرەنسیپە سەرەکیەکەى خۆى لاى نەداوە.
میکانزیمەکانى گۆڕانیش وەک سروشتى هەمو خەباتێکى سیاسى هەندێ جار ئۆپۆزسیۆن و هەندێ جاریش بەشدارى لە حکومەتدا بوە، بەڵام وەک هەڵسوڕاوانى بزوتنەوەکە جەختى لێ دەکەنەوە هەرگیز ستراتیج نەگۆڕاوە و ناگۆڕێت کە ئەویش "ئەنجامدانى چاکسازیە".

شەماڵ عەبدولوەفا ئەندامى خانەى راپەڕاندنى گۆڕان لە دوا چاوپێکەوتنى لە گەڵ (سبەى) لەبارەى پرەنسیپى چاکسازى و راى بزوتنەوەى گۆڕانەوە دەڵێت: "لاى بزوتنەوەى گۆڕان بەدیلى چاکسازى هەر چاکسازییە، ئێمە لەسەر چاکسازى پێدائەگرین، ئەم کەیسە وازهێنانى نییە لاى ئێمە و سازش لەسەر پرسى چاکسازى ناکەین"، ئاماژە بەوەش دەکات کە هەوڵەکانى بزوتنەوەکە لە ئێستادا و کۆبونەوەکانى هەفتەى رابردوش لەگەڵ لایەنە سیاسیەکان بە ئامانجى دۆزینەوەى دەرچەیەکە بۆ قەیرانەکان و واقیعى ئێستاى هەرێمى کوردستان.

زۆرجار ویستراوە بەهۆى گۆڕینى میکانیزمەوە، زیان لە پڕۆژە و بەرپرسیارێتى و هەوڵەکانى بزوتنەوەى گۆڕان بدرێت وەک هێزێک بۆ چاکسازى و گۆڕان، بەو پێیەى زۆرینەى خەڵک تێگەیشتنى تەواوەتییان نیە بۆ زەرورەتى گۆڕینى میکانیزمى سیاسى بۆیە هەوڵدراوە ئەوە وەک تانەیەک لە گۆڕان بەکار بهێنرێت، بەڵام بزوتنەوەى گۆڕان هەمیشە جەخت لەوە دەکاتەوە لاى ئەوان وەک بزوتنەوەیەکى سیاسى بەشداریى لە حکومەت تەنها میکانیزمێکە بۆ ئەنجامدانى چاکسازى.

شەماڵ عەبدولوەفا دەڵێت: "ئێمە لەسەر چاکسازى پێدائەگرین و لەسەر ئەو بنەمایەش رێککەوتوین لەگەڵ پارتیدا و لێکتێگەیشتنیشمان لەگەڵ یەکێتى هەیە، ئەم کەیسە وازهێنانى نییە لاى ئێمە، بنەماى ئەو بەرنامەیەى کە رێککەوتوین لەسەرى چاکسازییە لە هەمو بوارەکاندا، قۆناغ بە قۆناغ".

لەزانستى سیاسیدا بەشداریى لە حکومەت کە لەکارى سیاسیدا میکانیزمە و هەر پارتێکى سیاسیی ئەو مافەى هەیە بەشداریى حکومەت بێت، وەک چۆن مافى ئۆپۆزسیۆن بونى هەیە، بەشدارى لە حکومەت بەهیچ شێوەیەک یەکسان نیە بە وازهێنان لە چاکسازى، بەڵام هەمیشە نەیارەکانى گۆڕان هەوڵیانداوە هەمو بەشداریەکى گۆڕان لە حکومەت وەک لادان لە پرنسیپە سەرەکیەکەى کە "چاکسازییە" وێنا بکەن، بەڵام گۆڕان جەخت لەوە دەکاتەوە هەرگیز ستراتیژ ناکاتە قوربانیى میکانیزم و بۆ ئەمەش مێژوى چەند ساڵى رابردوى بزوتنەوەکە بەڵگەیە.

ساڵى (2014) کە گۆڕان بۆ یەکەمجار بەشداریى لە حکومەت و پەرلەمان کرد بە پرەنسیپى گۆڕینى سیستم و دەسەڵاتەوە بەشدارى کرد و لەو پێناوەشدا و وەک پێداگیری لەسەر بنەما دیموکراتیەکان و سیستمى پەرلەمانى باجى گەورەى دا، بۆ ئەمەش روداوەکانى ساڵى (2016) و رێگرى لە تیمى گۆڕان لە حکومەت و پەرلەمان و پاشان کشانەوەى گۆڕان لەهەمو کەسێکەوە دیارە.

بزوتنەوەى گۆڕان و شەرعییەت
بزوتنەوەى گۆڕان هێزێکى سیاسیە شەرعیەتى خۆى لە خواستێکى جەماوەریەوە وەرگرتوە کە ئەویش بنەماکەى چاکسازى و گۆڕانکاریە، ئایدیاى سیاسى ئەم بزوتنەوەیە ئەوەیە شەرعیەتى بونى لەسەر هیچ شتێک رانەوەستاوە، ریفۆرم و چاکسازی نەبێت.

رونە ئەوەى بزوتنەوەی گۆڕان شەرعیەتى لێ وەردەگرێت گوتارى شۆڕشگێڕیى شاخ و تەنانەت گوتارى ناسیۆنالیستى و مەزهەبییش نییە، بەڵکو بنەماى شەرعییەتى ئەم بزوتنەوەیە ریفۆرم و ئیسڵاحە، ریفۆرم لە سیستمى سیاسى و کارگێڕى دا، هەر بۆیە ئەم بنەمایە ئەو خاڵەیە کە بزوتنەوەکە بەهەمو هێزى دەیەوێت پارێزگارى لێبکات و نەیارەکانیشى دەیانەوێت هەر لەوێوە لێى بدەن.

هۆشیار عومەر عەلى ئەندامى جڤاتى نیشتیمانى گۆڕان لەو بارەیەوە لە چاوپێکەوتنێکى لەگەڵ (سبەى) دەڵێت: نەوشیروان مستەفا، ئەندازیاری چاکسازی و گۆڕانکاری و ئەو پڕۆژانەی لەدوای ساڵی (1991)ەوە هەیبوە، دواتر لە دروستبونی بزوتنەوەی گۆڕاندا چوە چوارچێوەی پارتێکی سیاسی و متمانەی خەڵکی بەدەستهێنا، لە پڕۆسەی چاکسازیدا بزوتنەوەی گۆڕان پێشڕەوی کردوە، پارتەکانى دیکە لە باسکردن لە پرۆسەى چاکسازى دواکەوتون و ئەوە بزوتنەوەى گۆڕانە شانازى ئەوەى پێدەبریت کە هەرلەسەرەتاوە جەختى لەم پرەنسیپە گرنگە کردوەتەوە.

ئەو ئەندامەى جڤاتى نیشتیمانى دەڵێت:"هەندێک کەس و لایەن دەبینیت کە ئێستا باسی چاکسازی دەکەن، وەک ئەوە وابێت ئەوانە یارانی ئەشکەوت بوبێتن و ماوەی ئەم چەندین ساڵە نوستون و تازە خەبەریان بوەتەوە کە ئەم وڵاتە پێویستی بە گۆڕانکاری و چاکسازییە، پێویستی بە عەدالەت و شەفافیەت هەیە و پێویستی بە ئاوەدان کردنەوە هەیە و پێویستی بە بوژانەوەی ئابوری هەیە لەگەڵ نەهێشتنی موچەی خانەنشینی نایاسایی و بندیوار کە زۆربەی ئەو حیزبانە بۆخۆیان ئەو کارەیان کردوە".

بەشدارى حکومەت رێگرنەبوە لە رەخنەکردنى دەسەڵات
زۆر جار وانیشاندەدرێت ئەگەر هێزێک بەشدارى لە حکومەتدا کرد ئەوا نابێت رەخنە بگرێت، بەڵام بەلاى بزوتنەوەى گۆڕانەوە ئەمە رێسایەکى چەواشەکارانەیە، چونکە بەشدارى حیزبەکان لە حکومەتدا لەسەر بنەماى بەرنامەیە، هەرکات حکومەت لەو بەرنامەیە لایدا یان هەستکرا سستى لە جێبەجێکردندا هەیە ئەوا لایەنەکان "بەبێ موزایەدە" بۆیان هەیە رەخنە لە حکومەت بگرن و لەکاتى پابەندبونى حکومەتیش پێویستە پشتیوانى بکەن.

بزوتنەوەى گۆڕان هەمیشە لە رێگەى چ فراکسیۆنەکانى لە پەرلەمان و ئەنجومەنەکان یان تیمى لەناو حکومەت هەمیشە هەوڵیانداوە حکومەت لەو بەرنامەیە لانەدات کە بەڵێنى جێبەجێکردنى داوە، بزوتنەوەى گۆڕان لەسەر ئەو سیاسەتە دەڕوات و لەکاتى پابەندبون پشتیوانى دەکات و لەکاتى لادان بەرەخنەکانى راستکردنەوە دەکات بۆ ئەمەش لە رابردودا باجى داوە.

یەکێک لەو خاڵانەى لەم خولەى بەشداریکردن بزوتنەوەى گۆڕان جەختى لێدەکاتەوە کورتکردنەوەى دەستى حیزبە لەناو ماڵى گشتیدا و گەڕاندنەوەى داهاتە بۆ خەزێنەى حکومەت.

عەدنان عوسمان ئەندامى خانەى راپەڕاندنى بزوتنەوەى گۆڕان، رەخنە لە دەسەڵات دەگرێت کە هێشتا نەیتوانیوە داهاتى وڵات بگەڕێنێتەوە ژێرکۆنترۆڵى خۆى و بۆ (سبەى) دەڵێت: "یەکێک لە کێشە گەورەکان لە کوردستاندا ئەوەیە کە ساڵانێکى دورودرێژى حوکمڕانى ئەم دو حیزبە، دامەزراوەى حیزبى بەهێزتر بوە بەرامبەر دامەزراوەى دەوڵەتى، ئەشتوانم بە رونى بڵێم کە بەداخەوە ساڵانێکى دورودرێژ زۆرتر هەیکەلەى حیزبى بەهێز و ئەساس بوە هەیکەلەى حکومەت و دەوڵەتدارى زۆر لاواز بوە. واتا لۆژیک نییە لەدواى (29) ساڵ لە حوکمدارێتى ناوخۆیی پەرلەمانت هەبێت سەرۆکایەت هەرێمت هەبێت ئەنجومەنى وەزیرانت هەبێت وەزیرت هەبێت کەچى هێشتا خەزینەى حیزب لە خەزینەى حکومەت دەوڵەمەندتر بێت، هێشتا لەم هەرێمە کۆمەڵێک دەروازەت هەبێت بەدەستى دەوڵەتەوە نەبێت وەزیرى دارایی ئاگادارى کۆمەڵێک جموجوڵى بازرگانى نەبێت لەم سنور و لەو سنور، ئەمە کارەساتێکى گەورەیە".

ئاشکراشى دەکات کە ستافى گۆڕان لە ئەنجومەنى وەزیران بە رونى وتویەتى ئەمە داهات و خەرجیەکانە و ئەوەندە دەبرێت و ئەوەندە دێتە خەزێنەى حکومەت، دەشڵێت: "ئەمە کارەساتێکى گەورەیە و لەگەڵ حیزبەکانی دەسەڵاتیش ئەمەمان بە رونى وتوە، وتوشمانە کە نەک تەحەمولى میللەت تەحەمولى ئێمەش ئەوە نییە تا هەتایە هەر چاوەڕێ بین، بەڵکو دەبێت هەنگاوى کردارى بنرێت".

چاکسازى لە چیدا بکرێت؟
بزوتنەوەى گۆڕان روئیا و دیدى خۆى هەیە بۆ چاکسازى و پێیوایە دەبێت چاکسازى لە بوارەکانى نەوت و داهاتى خاڵە سنوریەکان و گەڕاندنەوەى سامانى وڵات بۆ گیرفانى حکومەت و دەرهێنانى لەچنگى حیزب بکرێت.
ئاراس وەلى ئەندامى جڤاتى نیشتیمانى دەربارەى بەرنامەى چاکسازى و ئەولەویەت لە چاکسازیدا بۆ (سبەى) دەڵێت:چاکسازى بەر لە هەرشتێک کە بیکەیت دەبێت بزانیت داهاتى هەرێم چەندە، شەفاف بێت کە زانیت داهاتى هەرێم چەندە ئەوکاتە هەمویشى ئەچێتەوە یەک جێگا کە وەزارەتى داراییە، ئێمە چوین بۆ ئەوەى قوت و گوزەرانى خەڵک چاک بکەین، نەک قوتى خەڵک ببڕدرێت".

لاى خۆیەوە دلێر عەبدولخالق، رێکخەرى ژورى رۆژنامەوانى، رایدەگەیەنێت؛ لە کۆبونەوە و جموجۆڵە سیاسیەکانى هەفتەى رابردو بزوتنەوەى گۆڕان ئەنجامى داوە، هەوڵ و ئامانجى بنەڕەتى بۆ سەرپێخستن و پەرەپێدانى پڕۆسەى چاکسازى گشتگیر بوە لە سەرجەم بوارەکانى سیاسى، قانونى، دارایى و ئابورى و کارگێڕی.

دەشڵێت: "چونکە خەڵک نیگەرانە و ئەو گۆڕانکاریانەى لە ناوچەکەش هەیە وا دەخوازێت کە پێویستمان بە چاکسازیە بۆئەوەى متمانەى خەڵک بەدەستبهێنین، ئەو چاکسازیە دەبێتەهۆى پارێزگارى لە قەوارەى هەرێمى کوردستان و بونى پەیوەندیەکى ساغڵەم و دروستکردنەوەى متمانە لەنێوان هاوڵاتیان و لاینە سیاسیەکان و حکومەتیش".

هەروەک بەختیار عومەر ئەولى، رێکخەرى ژورى پەیوەندیە سیاسیەکان و ئەندامى جڤاتى نیشتیمانى بزوتنەوەى گۆڕانیش دەڵێت: هەمو گەندەڵییەکانی کوردستان بە گەندەڵی ئیداری و دارایی و سیاسیشەوە کە هەیە، لە دەسەڵاتەوە سەرچاوەی گرتوە، بۆیە پێویستە لە دەسەڵاتی سیاسییەوە دەست بە پڕۆسەی چاکسازی بکەین، بڕینى موچەى خەڵک بەهیچ شێوەیەک چاکسازی نیە، ئەوە سیاسەتی تەقەشوفە (سکهەڵگوشین) بۆ کاتێکی دیاریکراو، لای ئێمە چاکسازی دەبێت لە دەسەڵات و سێکتەرى ئیداری و نەوتدا بکرێت".

لە ئێستادا بزوتنەوەى گۆڕان بەشدارى کابینەى نۆى حکومەتى هەرێمى کوردستانە و بەهەمو تواناى هەوڵئەدات ئەم کابینەیە پڕۆسەیەکى راستەقینەى چاکسازى "نەک روکەشانە" ئەنجامبدات و داواش لە حیزبە دەستڕۆیشتوەکان دەکات بۆ ئەم پڕۆسەیە بێنە سەرخەت و لەبرى دروشم بەکردار هاوکاربن لە سەروەرکردنى یاسا و گەڕاندنەوەى داهات بۆ خەزێنەى حکومەتى هەرێمى کوردستان و باشکردنى بژێوى و قوتى خەڵک.