ئاوات شێخ جەناب: گۆڕان لە هیچ حیزبێکی دیکە ناچێت
19/09/2018
ئاوات شێخ جەناب، ئەندامی
جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی گۆڕان رایدەگەیەنێت؛ بزوتنەوەی گۆڕان لە سەرەتای
دروستبونییەوە تائێستا لە هیچ حیزبێکی دیکە نەچوە و ناچێ، چونکە گۆڕان حیزبی
بەرنامەی سیاسییە و پێکهاتەکەشی پەرلەمانییە، دروشمی گۆڕان چاکسازی و عەدالەتی
کۆمەڵایەتییە کە وایکردوە هەزاران خەڵکی خۆشبەخش لەچواردەوری کۆببنەوە.
سەبارەت بە ناوخۆی
بزوتنەوەی گۆڕان و کێشەکانی، ئاوات شێخ جەناب، ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی بزوتنەوەی
گۆڕان ئاماژەی بەوەکرد، لەناو گۆڕاندا هیچ پۆستێک هەتا سەر نییە و بۆ کەسانی شیاو
چۆڵ دەکرێت، بەتایبەتی لەناو گۆڕاندا گەنجان توێژێکی کاریگەرن و خاوەن بڕیارن.
دەربارەی موڵکدارێتی گردی
زەرگەتەش، ئاوات شێخ جەناب رایگەیاند: گردی زەرگەتە نە هی گۆڕانە نەهی وشەیە نە هی
رەوانشاد کاک نەوشیروانە نە هی کوڕەکانیەتی، بەڵکو بەکاردەهێنرێت بۆ ئەو ئامانجە
گشتیانەی کە کاتی خۆی بۆی وەرگیراوە، رۆژێکیش دێت ئەم گردە وەک سەیرانگایەکی گەورە
دەرگاکانی بۆ خێزانەکان دەکرێتەوە.
* هەڵبژاردن
بەڕێوەیە، زۆرجار دەبیستین خەڵک دەڵێن گۆڕان و هێزەکانی تر هیچ جیاوازییەکیان نیە،
واتە خەڵک هەمان پێوەرەکانی حیزبەکانی دەسەڵات کە (27)ساڵە لە دەسەڵاتن و
کوردستانیان بەم دۆخە گەیاندوە، دەخەنە هاوشانی گۆڕان؟
ئاوات شێخ جەناب: بەپێچەوانەوە،
بەشێوەیەکی گشتی گۆڕان لە هیچ یەکێک لەو حیزبانەی لە گۆڕەپانی سیاسی کورستاندان،
لە هیچیان ناچێت، گۆڕان حیزبی ئایدۆلۆژیا نییە، گۆڕان حیزبی بەرنامەی سیاسییە، لە
دەوری ئەو بەرنامە سیاسیە دیدگاو ئایدۆلۆژیا و فەلسەفەی جیاواز کۆبوەتەوە،
لەمەودواش کۆدەبێتەوە، ئەم حیزبە لە روی پەیکەربەندیشەوە حیزبێکی پەرلەمانیی و
ئاسۆییە بە پێچەوانەی حیزبەکانی ترەوە، دروشمی بنەڕەتی گۆڕان کە لەیەکەم رۆژەوە
هەڵیگرتوە پێچەوانەی حیزبەکانی ترە، دروشمی چاکسازی و دادی کۆمەڵایەتی و
دادپەروەری هەڵگرتوە و هەزاران خەڵکی خۆبەخش لە دەوری ئەم بزوتنەوەیە کۆبوەتەوە،
بەپێچەوانەی حیزبەکانی دیکە، کە بەشێوەیەکی زۆر موچەخۆری حیزبی هەیە، لەناو
گۆڕاندا لە سەرکردایەتییەوە بۆ خوارەوە بە رێژەی (90%) زیاتری خەڵکی خۆبەخشن.
* ئەمە لە روی پێکهاتە
و پەیکەری حیزبییەوە، بەڵام خەڵک لە روی کردارو رەفتارەوە لێکیان دەچوێنێت؟
ئاوات شێخ جەناب:
بەپێچەوانەوە، لە چوار ساڵی یەکەمی بەشداری لە پەرلەمانی کوردستان چەمکی
ئۆپۆزسیۆنی هێنایە کایەوە، بەپێچەوانەی دو حیزبی باڵادەستی کوردستانەوە، لە دوای
ئەوەش بە پڕۆژەوە چوە ناو حکومەتەوە، کۆمەڵێک پڕۆژە بون لەسەرجەم سێکتەرەکانی
ژیاندا، کاتێک بە پڕۆژەکانی و دیدگاکانی بۆ سیستەمی سیاسی لە کوردستاندا هاوجوت
نەهاتەوە لەگەڵ هەردو حیزبی دەسەڵاتدار، پەیوەندییەی لەگەڵ ئەو دو لایەنە و
بەتایبەتی پارتی گەیشتە بنبەست، ئەو دەرهاویشتانەی لێکەوتەوە کە لای هەمو کەس رون
و ئاشکرایە، لەبەرئەوە لە هەڵوێست و دیدگاو فەلسەفە و پەیکەربەندی و چۆنیەتی
ئەندام بونەوە گۆڕان جیاوازە لەو دو لایەنەی دیکە.
* ئایا (27) ساڵ
حوکمڕانی ئەو دو هێزە کە ئاماژەتان پێکرد، هاوشانی ئەم پڕۆژانە بێت کە گۆڕان بۆ
خزمەتکردنی خەڵک، بۆ چاکسازی و گۆڕانکاری و دادپەروەری کۆمەڵایەتی پێشکەشی کردوە
بەیەک چاو سەیریان بکەیت و وەکو یەک بیانبینیت و بڵێیت هەمان شتن؟
ئاوات شێخ جەناب:
لێکچواندنەکە نادروستە، لە (27) ساڵی تەمەنی حکومەتی هەرێم و فەرمانڕەوایەتی ئەم
دو هێزە دەسەڵاتدارەدا، بۆ کورد و ژێرخانی ئابوری کوردستان و ئاسایشی نەتەوەیی و
بوارەکانی تر، لەسەر دەستی ئەم دو حیزبە لێیدراوە و فەرامۆشکراوە، دەرئەنجامەکەی پاش
(27) ساڵ میلـلەتێکی ماندو، خاکێکی پارچەکراو و نیوەی دۆڕاو دەستکەوتوە، کە بەهیچ
جۆرێک دادی کۆمەڵایەتی و ئاسایش و دیموکراسیەت و سەروەری یاساو ئەو چەمکانە لەم
وڵاتەدا هیچی نییە، بەپێچەوانەوە لە وڵاتێکی بێ یاسا، وڵاتێک کە وایلێهاتوە بەهێز
لاواز لەناودەبات، لەگەڵ نەبونی هەلی کار بۆ گەنجان و نەبونی ژیان بۆ خەڵک،
گەیشتوینەتە ئەنجامێک کە بەهەمو پێوەرێک ئەنجامێکی کارەساتبارە.
* ئاماژەت
بەنەبونی هەلی کارو خاکێکی لەدەستدراو و خەڵکێکی ماندو بێزارکراو و بێ خزمەت کرد،
بەڵام دو حیزبی دەسەڵاتدار لەم هەڵبژاردنەدا دروشمەکانیان لە دروشمی هێزەکانی
ئۆپۆزسیۆن گەورەترە، داوای خزمەت و کوردستانی بەهێز دەکەن، وەڵامی ئێوە چییە و چۆن
لێیان دەڕوانن؟
ئاوات شێخ جەناب: کاتی خۆی
لەناو یەکێتی نوکتەیەکی سەیر رویدابو، کە هاتبوە سەر ئەوەی هۆکاری کێشەکانی یەکێتی
چییە، سەرکردەکان خۆیان لێ دەرکردبو، یەکێکیان هەستابو قسەی کردو وتبوی بۆمان
دەرکەوت خەتای ئەندام کەرتە، ئێستاش ئەمەی ئەم برادەرانە دەیکەن بە درێژایی (27) ساڵ
روخاندن و وێران کردن و تاڵان کردن ئەو ئەنجامانەیە کە خەڵک هەستی پێدەکات، بزوتنەوەی
گۆڕانیش رۆڵی گرنگی بینی لە هۆشیارکردنەوەی خەڵک.
بکەری تاڵانی و تێکدانی
ژێرخانی ئابوری و وێرانکاریی و ئابوری کوردستان هەموی لەسەر دەستی ئەم دو هێزە
رویداوە، ئەو دروشمانەشیان هەوڵدانە بۆ خۆڵکردنە چاوی خەڵک، پێموایە ئاستی هوشیاری
خەڵک گەیشتوەتە ئاستێک بەو پڕوپاگەندانەی ئەو دو لایەنە ناتوانێت ببێتە مایەی
ئەوەی هەقیقەتی کارو رەفتارەکانیان بشارێتەوە.
* ئەم هێزانە بە
بەرزکردنەوەی ئەم دروشمانە، بۆ نمونە کوردستانێکی بەهێز، ئەمە خۆی لەخۆیدا گومانی
لەسەرە، چونکە مانای ئەوە دەگەیەنێت کە کوردستانێکی بێ هێزت هەبێت، بەڵام لە خۆیان
و خەڵکیان نەپرسیوە ئەمە مانای چی؟ کێ بەرپرسە لەوەی کوردستانێکی بەهێزمان نیە؟
ئێوە دەڵێن چی؟
ئاوات شێخ جەناب: هەمو
هەرێم و وڵاتێک ئەگەر ئابورییەکی بەهێزی نەبێت، کشتوکاڵ، لەشکرێکی بەهێز و یەکگرتو
یاخود هێزێکی نیشتیمانی نەبێت، دامەزراوەکانی دامەزراوەی خەڵک نەبن و حیزبی بن،
هەمو ئەم چەمکانە ئەگەر جێبەجێ نەبوبن لە (27) ساڵی رابردودا، ئاشکرایە تاوانباری
سەرەکی ئەو هێزەیە کە دەسەڵاتی لەدەستدا بوە، کە ماوەیەکی زۆرە لە سایەی فیفتی بە
فیفتی لەژێر دەستی ئەم دو لایەنەدا بوە و ماوەیەکیش لەژێر باری شەڕی ناوخۆدا بوە و
ماوەیەکیش لەژێر گەمارۆی ئابوری یەکتردا بون، تا گەیشتوەتە ئەو رۆژەی بە ئەنجام
وڵاتێکی کاول و هیچ هۆیەکی ژیانیان تێدا نەهێشتوە و وایان کردوە گەنجانی ئەم
هەرێمە سەری خۆیان هەڵبگرن و لە دەریای ئیجەدا بخنکێن، ئەو هێزەشی کە بانگەشەی
خزمەت دەکات رێک پێچەوانەکەیەتی.
بۆ نمونە گۆڕان، بۆ هەمو
لایەنەکانی ژیان لە کشتوکاڵ، کارەبا، چۆنیەتی یەکخستنی هێزی پێشمەرگە، بە
دامەزراوەیی کردنی دامەزراوەکانی وڵات، جیاکردنەوەی حیزب لە حکومەت، بە پڕۆژەوە
پێچەوانەی رەفتارەکانی ئەو دو هێزە بەشدار بوە و پێشنیاری هەبوە، بەڵام لەبەرئەوەی
لە بەرژەوەندی ئەو دو هێزە نەبوە دوچاری بەرهەڵستی و بەربەرەکانی بوەتەوە.
* بەشێک لە خەڵک
و دەنگدەران باس لەوە دەکەن کە گۆڕان کێشەی هەیە، خەڵک پرسیاری هەیە و دەڵێن گۆڕان
بۆ کێشەکانی چارەسەر ناکات، بەڕێزت وەکو ئەندامێکی جڤاتی نیشتیمانی بزانین
کێشەکانی گۆڕان و چین و بۆ کێشەکانی چارەسەر ناکات؟
ئاوات شێخ جەناب: خۆی شتێکی
نابەجێیە بڵێی لە حیزبدا کێشە نییە، بە تایبەتی لە حیزبێکی زیندوی وەک گۆڕاندا کە
حیزبێکی ئایدۆلۆژی نییە، حیزبی بەرنامەی سیاسییە و خەڵکی جیاواز بە ئایدۆلۆژیا و
فکری جیاواز لەو حیزبەدا بەشدارن، لەناو گۆڕاندا بە جیاواز لە حیزبەکانی دیکە کێشە
لەسەر چۆنێتی بەڕێوەبردنی گۆڕانە، کێشەکان بەهۆی ئەوەوە نیە کە پلەو پایەی ناو
گۆڕان لە رێگەی پارەی حەرامەوە دەستکەوتبێت، یاخود لە رێگەی میراتەوە ئەو پلەو
پایانە مابێتنەوە، لەسەر ئەوە نییە کە تەکەتولات کرابێت لەسەر بەرژەوەندی شەخسی
یان نەوت و کۆمپانیا، کە ئەمانە هەموی دەرکەوتەی خراپن و پەیوەندی بە فەسادی
سیاسییەوە هەیە، بەڵام لەناو گۆڕاندا کێشەکان لەسەر چۆنێتی بەڕێوەبردنی گۆڕانە بە
باشترین شێوە، ئەوانەی کە لە هێڵی یەکەم و دوەمی گۆڕانن با وابڵێم، لە (80 بۆ
90%)ی کەسانی خۆبەخشن، هیچ جۆرە ئیمتیازاتێکی شەخسی لە گۆڕاندا وەرناگرن، بۆ نمونە
خانەی راپەڕاندن لە ماوەی دەستبەکاربونی ئەو برادەرانە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ دواوە
لە 2009)ەوە هیچ یەکێکیان یان هەمویان هەزار دینار مەسرەفیان لەسەر گۆڕان نەبوە، هاتوچۆیان
مەسرەفی نەخۆشیان هیچی لەسەر گۆڕان نەبوە، بەڵام وەک وتم وەکو شتێکی سروشتی لەسەر
چۆنێتی بەڕێوەبردن و چاککردنی ئۆرگانەکانی گۆڕان ئێمە بە ئاشکرا دەیڵێین و شەرمی
لێ ناکەین، بەڵێ کێشەمان هەیە، بەڵام ئەو هاوڕێیانەی ئێمە بەشی زۆریان ماوەی چەند
ساڵی پێشو لە هیچ ئۆرگانێکی گۆڕان کاری نەکردوە و کێشەشی دروست نەکردوە، نە
کەوتونەتە گیانی یەکتری و نە کەوتونە تەکەتول و پیلان گرتن لە یەکتر لەناو
گۆڕاندا، سەرەڕای ناکۆکی ئەم هاوڕێیانە یەکتر دەبینین و ناکۆکییەکان لەسەر پۆست و
ئیمتیازات نییە، ئەو وەزیفانەی لەناو گۆڕان هەن وەکو بەرپرسیارێتی سەیر دەکرێت نەک
ئیمتیازات.
* ئێوە دان
بەوەدا دەنێن کە کێشە هەیە، بەڵام میکانیزمێکی ناوەندیتان نەدۆزیوەتەوە بۆ
چارەسەرکردنی ئەو کێشانە؟ بۆ ئەوەی دەرفەت لەبەردەم نەیارەکان خۆش نەکەن؟
ئاوات شێخ جەناب: لە
سەرەتاوە گۆڕان یەکێک لەو ئامانجانەی پێشنیاری کرد بیری لەوە کردەوە کە جیلێکی
نوێی سەرکردایەتی بۆ کورد دروست بێت، ئەگەر دیققەت بدەیت لە رابردودا بۆ
هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی عێراق و کوردستان و ئەنجومەنی پارێزگاکان هەمویان گەنجن،
بە دڵنیاییەوە کە چەند گەنجێکی سەرکەوتویان تێدا هەڵدەکەوێت کە بتوانن بۆ ئێستا و
ئایندە ببنە سەرکردەی شایستەی ئەم میلـلەتە. ئەو ئیرادەیە کە لەناو گۆڕاندایە
هەمیشە وا دەکات کە گۆڕان لەناو پەیکەری بەڕێوەبردنی بزوتنەوەی گۆڕاندا کارێکی زۆر
ئاسان بێت، چونکە جیلی پێشو یاخود جیلی کۆن خۆی حازرکردوە بۆ ئەوەی کە جیلێکی نوێ
بێتە جێگەی، لای ئێمە مەکتەبی سیاسی هەتاهەتایی دروست نابێت کە شەڕ لەسەر
ئیمتیازات بکات، لای ئێمە ئەرک و واجبە نەک ئیمتیازات.
* باستان له ههندێ گهنج و ههندێ پۆست كرد كه گۆڕان
له حكومهت و له پهرلهماندا ههیهتی، بهتایبهتی ئێمه لهسهر ئهو بهشه
دهوهستین كه پهیوهندیی به حكومهتهوه ههیه، ههندێ كهس داوای ئهوه
دهكات كه ئهگهر كهسێك لهسهر پشكی گۆڕان پۆستێكی وهرگرت، ئهبێ وهكو گۆڕان
مامهڵه لهگهڵ ئهو پۆسته بكات، بهڵام ئێوه وهكو گۆڕان چۆن ئهمه جیا دهكهنهوه؟
زۆر كهس باسی ئهوه دهكات كه ئهوانهی له گۆڕانن و پۆستێكی حكومی وهردهگرن،
وهكو ئهوه نین كه له ناو گۆڕاندا بن. ئێوه ئهمهتان چۆن رێكخستوه؟
ئاوات شێخ جهناب: رێك به پێچهوانهوه، ئێمه كاتی
خۆشی كه بهشداریمان كرد لهناو حكومهتدا بۆ ئهوه بو كه ئهو ههوڵی چاكسازییهی
كه دهیدهین به شێكی لهناو حكومهتهوه بێ كه ئهمهش له قسهكانی كاك نهوشیرواندا رهنگی دابوهوه كه باسی
لهوه دهكرد گۆڕانكاری و چاكسازی لهناوهوه بۆ ناوهوه و لهناو حكومهتدا
بكرێت. ههروهها ویستمان ئهو تهقلیده بشكێنین كه ئهو دهموچاوانهی لهماوهی
(27) ساڵی رابردودا ههر دوباره و دوباره دهبونهوه بیانگۆڕین، بۆیه ئێمه
ئهوانهی كه ناردمانن، كاك مستهفای سهید قادری لێ دهربچێت ههمویان گهنج
بون. كاك مستهفاش بهو پێیه دانرا كه مهسهلهكه پهیوهست بو به پێشمهرگه
و شارهزایی ههبو. ههرچهنده كاك مستهفاش تاڕادهیهك له ریزی پیرهكان
حساب نیه. مهبهستمان له ناردنی گهنجهكان بۆ ئهوه بو كه ئهو تهقلیده
بشكێنین و به خهڵكی بڵێین ئهمه كلتورێكی تازهیه. بۆ نمونه دكتۆر یوسف محهمهد
دانرا بۆ سهرۆكی پهرلهمان بۆ ئهوه بو به ههمو لایهنه سیاسییهكان و میللهت
و كۆمهڵگهی خۆشمان بڵێین ئێمه دهكرێ نمونهیهك بنێرین له دهرهوهی ئهو
دهموچاوه تهقلیدیه حیزبییانهی جاران دانراون و دهشتوانین سهركهوتوش بین.
ئهمه وای كردوه بۆ ئێمه كه ههنگاونان بۆ پیشهوه كارێكی ئاسان بێت. خاڵێكی
تری ههیه ئهویش ئهوهیه كه ئاستی لێبوردهیی لهنێو سهركردهكانی گۆڕان
بهجۆرێكه كه بهلایانهوه ئاساییه بێنه دواوه.
* زۆر جار خهڵكانێك قسه لهسهر ئهوه دهكهن
كه گۆڕانیش وهكو هێزهكانی دیكه خاوهنی كۆمپانیا و پاڵاوتگهی نهوت و ههندێ
پرۆژهیه و وهكو حیزبهكانی تر حسابی بۆ دهكهن، بهڵام با ئێستا لهڕێی بهڕێزتانهوه
وهكو رێكخهری كارگێڕی و دارایی بزوتنهوهی گۆڕان بزانین سهرچاوهی داهاتی
بزوتنهوهی گۆڕان چیه و لهكوێوه دێت؟
ئاوات شێخ جهناب: ئهوهی ئاشكرایه ئهوهیه كه
ماوهیهكی كهم مینحهیهك ههبو له حكومهتی ههرێمهوه بۆ بزوتنهوهی گۆڕان
كه ئهوهش نهما، لهدوای ئهوهوه گۆڕان هیچ سهرچاوهیهكی داهاتی نهبوه،
ئهوهی كه ههبوه ئهوهیه كه گۆڕان له رۆژی دروستبونیهوه پشتی بهستوه
به كۆمهكی دۆستهكانی، ئێمه به شانازییهوه دهیڵێین تێچوی بانگهشهكانی
ئێمه لهگهڵ دهمودهزگاكانمان به كۆمهكی دۆستهكانمان بوه كه بهردهوام
بون لهگهڵمان، ئهوانه سهرچاوهی داهاتی گۆڕانن، تائێستا ئێمه وهكو گۆڕان
جگه لهو سهرچاوانه هیچ سهرچاوهیهكی دیكهمان نیه، كۆمپانیامان نیه، ئهبێ
ئهوهش بوترێت كه ئێمه ئهگهر بتوانین سهرچاوهی داهات دروست بكهین بهپێی
یاسا و لهچوارچێوهی یاسادا كه دژی یاسای حیزبهكان نهبێت، بهلامانهوه كارێكی
ئاساییه.
* واتا ئێوه ئامادهن كه ئهگهر بێتو یاسای
هاوكاریی حیزبهكان بكهوێتهوه كار له داهاتودا و توانای دارایی حكومهتی
ههرێم باش بو، واز لهو داهاته بێنن كه حكومهت پێتان دهبهخشێت؟ ئهگهر خۆتان
توانای ئیدارهدانی خۆتان ههبو؟
ئاوات شێخ جهناب: تائێستا خۆمان توانای ئهوهمان
نیه كه بهبێ كۆمهكی دۆستهكانمان یان ههندێك جار ئهو قهرزهی لهكاتی پێوستدا
كردومانه بهردهوام بین، ههركاتێك ئهگهر خوای كرد گۆڕان بو به خاوهنی ئهو
توانایه ئهوسا ئهویش وهكو حیزبهكانی دیكه بهردهوام دهبین، بهو پێیهش
كه له گۆڕاندا رادهی خۆبهخشین بهو جۆرهیه كه بۆم باس كردیت، لهو بڕوایهدام
كه ئهگهر شتێك بارگرانی بێت بهسهر ئهو میللهتهوه گۆڕان نایكات.
* باس له بابهتێك دهكرێت خهڵك ههندێ جار
پێی نیگهرانه، ئهویش موڵكایهتیی گردی زهرگهتهیه. گردی زهرگهته هی
كێیه؟ كێ بهكاری دههێنێت و بۆچی بهكاری دههێنێت؟ به چ مهبهستێك وهرگیراوه، ئێستا بۆ ههندێ
كهس بهلاڕێیدا دهبهن وهكو بابهتێكی بانگهشهی سیاسیی ههڵبژاردن؟
ئاوات شێخ جهناب: كاتی خۆشی كه ئهم ههڵایه لهسهر
موڵكیهتی گردهكه دهستی پێكرد، ئێمه هه زو رامانگهیاندوه كه ههر كاتێ
لایهنهكان بیانهوێ ئهو موڵك و شوێنه گشتییانهی كه وهریانگرتوه بیگێڕنهوه،
ئهوه یهكهم حیزب گۆڕان دهبێت، كاتی خۆی كاك نهوشیروان مستهفا پێش
دروستبونی بزوتنهوهی گۆڕان ئهم گردهی دروستكردبو بۆ ئهوهی وهرگرتبو كه
بۆ بهرژهوهندیی گشتی بهكاربێت، كاك نهوشیروان چهند پرۆژهیهكی ههبو كه
بۆ بهرژهوهندیی گشتی بو بۆ ئهو كاته كه ئهویش دروستكردنی میدیایهكی
ئازاد بو، سایت بو، رادیۆ بو، ئهو كات بزوتنهوهی گۆڕانی رانهگهیاندبو بۆ ئهوهی
پیلانگێڕیی لێ نهكهن، ئهوی دیكهی دروستكردنی سهنتهرێكی راپرسی بو، مهكتهبێكی
گهوره كه ببێ به مهرجهعێكی زانستی بۆ ههمو كوردستان، شاری میدیایی، سهنتهرێكی
راپرسیی دانپێدانراو، گردهكه بۆ ئهو پرۆژانه وهرگیرابو، لهگهڵ ئهوانهشدا
خهوێكی دیكهی كاك نهوشیروان ئهوه بو كه ئهو گرده ببێ به باخێكی گهوره،
بۆ ئهو مهبهستهش ههزارهها داری تیادا رواند تهنانهت لهسهر قسهی خۆی
ئێمه دو بیری دیكهمان تێدا دروست كرد بۆ ئهوهی ژیانی دارهكان بهردهوام بێت،
بهوتهی خودی كاك نهوشیروان ئهم گرده نه هی گۆڕانه، نه هی وشهیه، نه
هی خۆیهتی، نه هی كوڕهكانیهتی، بهڵكو هی شاری سلێمانییه. لای ئێمه
گردهكه بۆ ئهو ئامانجه گشتییانه دروستكراوه، بهوتهی خۆیشی رۆژێك له رۆژان
دهرگاكانی ئهم گرده دهكرێنهوه وهكو سهیرانگایهكی گهوره بۆ خێزانهكانی
سلێمانی و كوڕ و كچی گهنجی سلێمانی.
* واتا دهتوانن خهڵك دڵنیا بكهنهوه كه
ئهمه نابێت به موڵكێكی تایبهتی و دهرگای لهسهر قفڵ بدرێت؟
ئاوات شێخ جهناب: بههیچ شێوهیهك نابێته موڵكی تایبهت لهبهرئهوهی ئهوه پێچهوانهی
بڕوا و قهناعهت و بڕاری كاك نهوشیروانه، كهسیش نابێ ئهوهی بیربچێت كه ئێستا
ئارامگای كاك نهوشیروان گردی زهرگهتهیه. كێ جورئهتی ئهوه دهكات دهست
بهرێت بۆ قهبری كاك نهوشیروان؟
* ههندێ كهس پێیان وایه كه گۆڕانیش وهك
ههندێ هێزی سیاسی تری ناو كوردستان بهرهو حیزبی به میراتی ئهڕوات، ئێوه
لهسهر ئهم بابهته ئهڵێن چی؟ وهڵامتان چیه؟
ئاوات شێخ جهناب: رێك پێچهوانهكهی راسته. ئێمه
له یهكهم رژهوه كه دژی حیزبی بنهماڵه و تهوریسی سیاسی و ئهوانه بوین.
لهكاك نهوشیروانی رهحمهتییهوه تا دوا ههڵسوڕاوی ئێمه بڕوای بهوه نهبوه
به كوڕهكانی خۆشیهوه. ئێمه بڕوامان بهو جۆره حیزبه نیه، پێمان وایه ئێمه
نهك ههر دژی حیزبی بنهماڵه بوین، بهڵكو تهنانهت پێكهاتهی ئهم حیزبهی
ئێمه وا دروست بوه كه مهكتهبی سیاسی ههتاههتایی و سكرتێر یان سهرۆكی حیزبی
ههتا ههتایی تای دروست نهبێت، لهبهرئهوهی زۆر به پێچهوانهوه ئێمه دژی
ئهو جۆره بیروبۆچونهین و به بیروبۆچونێكی مۆنۆپۆڵكاری زۆر دواكهوتوی دهزانین.
* لهگهڵ ئهم وهڵامهی بهڕێزتا، قسه لهسهر
ئهوه دهكرێ گۆڕان لهسهرهتای دروستبونیهوه زۆر بانگهشهی كردوه بۆ ئهوهی
كه دژی حیزبی بنهماڵهییی و تهوریسی سیاسیه، پێت وایه كهسێك له گۆڕاندا
ههبێ جورئهتی ئهوه بكات دهست بۆ ئهم بابهته بهرێت و ئهم رابردوه ههمو
وهلا بنێت و بابهتێكی تر بكاتهوه كه دژی رابردوی گۆڕان خۆیهتی؟ بهتایبهتیش
ئهو پرهنسیپانهی كه كاك نهوشیروان داینابون؟
ئاوات شێخ جهناب: ئهبێت له ههنگاوهكانی كاك نهوشیروانهوه
سهیر بكهن، كاك نهوشیروان وهسێتی كردوه بۆ خانهی راپهڕاندن كه وهسێتهكهی
رون و ئاشكرایه. داینهناوه كه یهكێك له كوڕهكانی تیا بێت یان كچهكهی تیا
بێت. بهپێچهوانهی حیزبهكانی ترهوه، یان وهكو ئهوهی ئهوانی كردبێت كه
ههتا خۆیان له ژیانا بون پێگه و مهكانهتیان بۆ كوڕهكانیان و مناڵهكانیان
داناوه. كاك نهوشیروان رێك پێچهوانهكهی كردوه. حیزبهكهی ئێمه بهپێی
دهستورهكهی تهحهمولی ئهوه ناكات. لهلای ئێمه ئهوهی كه له خانهی
راپهڕاندنه، بۆی ههیه سێ جار یان دو جار له خانهی راپهڕاندن خۆی ههڵبژێرێتهوه.
بۆ رێكخهری گشتیش له سێ جار زیاتر بۆی نیه خۆی ههڵبژێرێتهوه كه ههر
جاره و دو ساڵه، لهبهرئهوه له حیزبی ئێمهدا هیچ كهسێك ناتوانێت به كورسییهكهیهوه
بنوسێت.
* زۆر جار زۆر كهس لێكچونێك لهنێوان خانهی
راپهڕاندن و مهكتهبی سیاسیی حیزبهكانی تر، جهنابت وهك رێكخهری ژوری
كارگێڕی و دارایی بزوتنهوهی گۆڕان دهتوانێت پێمان بڵێیت خاڵی لێكچوی نێوان
خانهی راپهڕاندن و مهكتهبی سیاسیی حیزبهكانی تر چیه؟ لهكوێ لهیهك دهچن؟
لهكوێ له یهكتری جیاوازن؟
ئاوات شێخ جهناب: جیاوازی زۆر ههیه. پێش ههمو
شتێك خانهی راپهڕاندنی ئێمه تهمهنی ناگاته دو ساڵ، مهكتهبی سیاسیی لایهنهكانی
تر تیایهتی رهنگه (20) ساڵ بێت ئهندامی مهكتهبی سیاسیه. ئهو ئیمتیازاتانهی
بۆ ئهندامی مهكتهبی سیاسیی حیزبهكانی تر ههیه، لای ئێمه رێك پێچهوانهكهیهتی،
خانهی راپهڕاندنی ئێمه یهك فلس خهرجیی لهسهر گۆڕان نیه. نه خهرجیی
سهفهر و گهشتهكانی، نه جهرجی ماڵ و منداڵی، نه خهرجی چارهسهری خۆی
یان ماڵ و منداڵی. نه خهرجیی مهكتهبیان، هیچ شتێكیان لهسهر گۆڕان نیه. له
هاوڕێیان ئێمه له خانهی راپهراندن تیایاندایه دۆخی ئابوریی بهجۆرێك تێكچوه
كه بهپێ هاتوچۆ دهكات، بهڵام نهفسی ئهوه قبوڵ ناكات كه به كورسییهكهیهوه
بنوسێت. ئهو كه هاتوه بۆ تێكۆشان هاتوه لهپێناو دادی كۆمهڵایهتی، هاتوه
بۆ چاكسازی. بێجگه لهوهش هیچ جۆره ئیمتیازاتێك نیه ههتا شهڕێ لهسهر
بكات، پاشان دهستوری ئێمه رێگا نادات مهكتهبی سیاسیی ههتاههتایی دروست
ببێت.
* ئهمهوێ وردتر باسی بابهتێك بكهم سهبارهت
به تهمهنی ئهندامی خانهی راپهڕاندن بهراورد به تهمهنی ئهندامی مهكتهبی
سیاسی، پێشتر ئاماژهت به خاڵێك كرد رهنگه كه یهكێك دهبێته ئهندام مهكتهیی
سیاسی رهنگه ههتا (20) ساڵ ئهندامی مهكتهبی سیاسی بێت، بهڵام ئایا ئهگهریك
ههیه بۆ ئهوهی ئهندامێكی خانهی راپهڕاندن نهك (20) ساڵ بهڵكو (10) ساڵ
ئهندامی خانهی راپپهڕاندن بێت؟
ئاوات شێخ جهناب: بههیچ شێوهیهك، هیچ كهسێك كه
شهخسیهت و مهكانهتی ههرچهنێك بێ بهپێی دهستوری گۆڕان له سێ جار كه ئهكاته
ساڵ بۆی نیه له خانهی راپهڕاندن بێت و نابێت به مهكتهبی سیاسی ههتاههتایی.
* بهڵام ئهگهر ئهمه جێبهجێ نهكرا؟ چۆن
رێگری لهمه دهكرێ، ئهگهر دهرفهتی ئهوه ههبو ههڵبژاردن بكرێت؟
ئاوات شێخ جهناب: ئاستی وشیاری لهناو گۆڕاندا
ئاستێكی وهها بهرزه، لهسهر ههڵسوكهوتێكی بچوك، لهسهر قسهیهكی كورتی
ههڵه ئهگهر ههر كهسێك لهناو گۆڕاندا كردبێتی، كهس لێی بێدهنگ نابێت. دینامیكیهت
و بههێزیی گۆڕان وا لێ كردوه كه پێكهاتهی گۆڕان قبوڵی ئهو دیاردانه ناكات
كه دژی بنهماكانی گۆڕانن.
* ئهو ههڵسوڕاوه دیارانهی گۆڕان كه نیگهران
دهبن له گۆڕان، ئهڕۆنه ماڵهوه بهڵام واز ناهێنن. راسته نیگهرانن و له ماڵهوهن،
بهڵام كه پرۆسهی ههڵبژاردن دێته پێشهوه زۆربهیان ئامادهن لهماڵی خۆیانهوه
بهبێ ئهوهی بگهڕێنهوه بۆ گۆڕان بانگهشه بۆ گۆڕان بكهن. ئهمه له كوێوه
هاتوه و لهكوێوه سهرچاوهی گرتوه ئم جۆره بیروبۆچونه؟
ئاوات شێخ جهناب: ئهمه لهو زیندوێتییهوه سهریههڵداوه
كه له بزوتنهوهی گۆڕاندا ههیه گۆڕان بزوتنهوهیهكی زیندوی جهماوهرییه
و حیزبی ئهندامگیری نیه، ئهو ههڵسوڕاوهی گۆڕان كه له كاتی پێویستدا
ئاماده دهبێت یان له كاتێكدا كه فشار دهخرێته سهر گۆڕان ئاماده دهبێت دوای
ئهوه ئهچێتهوه سهر كار و كهسابهتی خۆی و ژیانی ئاسایی خۆی بهڕێ دهكات،
ههڵسوڕاوانی گۆڕان موچهخۆی حیزبی نین، ئهوانه خهڵكی تێكۆشهرن كه هاتون
بۆ جێبهجێكردنی بهرنامهی گۆڕان كه پهیوهسته به ژیانی رۆژانهی خهڵكهوه،
پهیوهسته به دادی كۆمهڵایهتی و چاكسازی و چهمكهكانی ترهوه.
* گۆڕان له چ كاتێكدا دهتوانێت بهڵێنی ئهوه
به خهڵك بدات ئهو پڕۆژانهی ههیهتی جێبهجێی دهكات ئهگهر خهڵك له
ئاستێكی بهرزی بهشداریكردن له ههڵبژاردندا دهنگی پێ بدات؟ چهنكه خهڵك
بهسودوهرگرتن له ئهزمونی (27) ساڵهی حیزبه دهسهڵاتدارهكانهوه، متمانهیان
به حیزبهكانی تریش نیه. گۆڕان چۆن ئهتوانێ ئهم متمانهیه لای خهڵك بچهسپێنێت
بۆ ئهوهی خهڵك بتوانێ به رێژهیهكی بهرز بچێت بهرهو سندوقهكانی دهنگدان
و دهنگ بدات به گۆڕان؟
ئاوات شێخ جهناب: گۆڕان له چهند ساڵی رابردودا
سهلماندویهتی كه لهو ئامانج و دروشمانه لای نهداوه كه له سهرتای
دروستبونیهوه بهرزی كردونهتهوه و تاوهكو ئێستاش داكۆكیی شێلگیرانه له
ئامانجهكانی دهكات. بهڵام زامنی سهرهكیی ئهو خاڵه، خهڵك خۆیهتی، سهرچاوه
هێز، سهرچاوهی بڕیار خهڵك خۆیهتی، ئهگهر گۆڕان دهنگی زۆر بێنێت و ژمارهی
كورسییهكانی له پهرلهمانی كوردستاندا زۆر بێت و ئهگهر بتوانێ حكومهت پێكبهێنێت،
ئهوساكه ئهم میللهته ههقی خۆیهتی چاودێریی بگات، ئهگهر له بهڵێنهكانیدا
سهركهوتو نهبو یان جێبهجێی نهكرد یاخود بهدهردی پارتی و یهكێتی برد،
دهتوانێ لێپرسینهوهی لهگهڵ بكات، بهڵام ئهگهر خهڵك خۆی كه سهرچاوهی
ههمو هێز و دهسهڵاتێكه، ئهگهر نهچن بۆ دهنگدان ئهبێ ئهوه بزانن كه بهههمان
ئهو رێژهیهی كه ناچن بۆ دهنگدان، تهزویر و گزی و فێڵ زۆر ئهبێت، ئهگهر
رێژهی بهشداربون زۆر بو، رێژهی فێڵكردن كهم دهبێتهوه. واته بۆ سهرگهوتنی
بهرنامهكهی گۆڕان گرنكه كه ئهبێ زۆرترین پشتیوانی خهڵك بهدهستبهێنێت. بۆ
ئهوهی له مهترسییهكانی تهزویر و فرت و فێڵ دروبكهوینهوه ئهبێ زۆرترین
رێژهی بهشداری ههبێ له ههڵبژاردندا، گۆڕان لهماوهی ئهم (9) ساڵهی تهمهنیدا
سهلماندویهتی كه هیزێكی داكۆكیكهره له مافهكانی خهڵك، هێزێكه شهڕی
لهسهر دهكات و هێزێكه مافی خهڵك به پله و پۆست و ئیمتیازات ناگۆڕێتهوه
بهڵكو ئامادهیی ههیه كه تهحهمولی فشار بكات لهپێناو بهدیهێنانی
ئامانجهكانی خهڵك.
* سەبارەت
بە کێشەکانی گۆڕان قسەیەک هەیە دەوترێت کێشەکانی گۆڕان هەمان کێشەی حیزبە دەسەڵاتدارەکان
نییە، گۆڕان ئەگەر کێشەی لەناوخۆدا هەبێت، زەرەرمەند خۆیەتی نەک کۆمەڵگە یاخود سیستمی
حوکمڕانی؟
ئاوات شێخ جەناب: پێشتر باسی ئەوەمان کرد کە ئەو هاوڕێیانەی
ئێمە ئەگەر تێبینیشان لەسەر چۆنیەتی بەڕێوەبردنی بزوتنەوەکە هەبێت و ناکۆکی هەبێ.
بەڵام ئەوان وازیان لە پرنسیپە سەرەکییەکانی گۆڕان نەهێناوە و دورنەکەوتوەتەوە و نەبوە
بە ململانێ و تەکەتول لەناو گۆڕاندا، ئەوەی هەمومان لەسەری سورین ئەوەیە کە ناکۆکییەکان
لەسەر چۆنیەتی باشتر بەڕێوەبردنی بزوتنەوەکە، جگە لەوەش لەلای ئێمە بونی کێشە بە زیندوێتی
بزوتنەوەکە هەژمار دەکەین.
* سەبارەت
بە پێگەی ژن لە بزوتنەوەی گۆڕان و هەروەها پەیامی ئێوە بۆ ئەو گەنجانەی یەکەمینجارە
مافی دەنگدانیان هەیە؟
ئاوات شێخ جەناب: ئەگەر تەماشای ئەزمونەکانی هەڵبژاردنی
(2009) و دواتریش (2013 و 2014) لەگەڵ دواین هەڵبژاردن بکەین، بەشی زۆری گەنجەکان
کە دەرفەتیان لەناو گۆڕاندا هەیە، لە هیچ حیزبێکی دیکە دەرفەت و چانسیان نییە، ئێستا
رێژەی گەنج لە ئۆرگانەکانی بزوتنەوەی گۆڕان گەیشتوەتە سەرو (85٪) و زیاتریش دەبێت،
بۆیە ئەو دەرفەتانەی بە گەنج دەدرێت لەناو گۆڕاندا، دەرفەتی راستەقینەیە و تاقیش
کراوینەتەوە کە چۆن پشتیوانی گەنجان دەکەین، هەروەها پێگەی ژنینش بەهەمان شێوەیە،
چونکە بەپێی دەستوری گۆڕان و بەپێی پڕۆسەیەکی بەردەوام و زیندو، رۆژ بە رۆژ پێگەی
ژن لەناو گۆڕان بەهێزتر دەبێت و بەرەو پێش دەچن، هەروەها ئەو خوشکە بەڕێزانەی لەناو
گۆڕاندا دەرفەتیان وەرگرتوە چ لە پەرلەمان یاخود دامەزراوەکانی گۆڕان، روی گۆڕانیان
سور کردوە.
.